BIOSTYMULATORY W UPRAWIE SOI JAKO CZYNNIK DETERMINUJĄCY CECHY BIOMETRYCZNE, PLON I SKŁAD CHEMICZNY NASION

Wstęp

W celu zaspokojenia podstawowych potrzeb ludności na żywność i produkty ro­ślinne nieustannie podejmowane są próby znalezienia nowych rozwiązań technolo­gicznych, które pozwolą na uzyskanie wysokich i dobrych jakościowo plonów ro­ślin uprawnych przy jednoczesnym ograniczeniu stosowania pestycydów i nawozów mineralnych. Stosowanie tradycyjnych zabiegów agrotechnicznych może okazać się niewystarczające przy wystąpieniu niekorzystnych warunków dla wzrostu i rozwoju roślin związanych ze zmianami klimatycznymi, zagrożeniami środowiskowymi czy czynnikiem antropogenicznym. Coraz bardziej powszechne jest też stwierdzenie, że na wielkość i jakość uzyskiwanych płodów rolnych wpływa umiejętność przeciw­działania występowaniu czynników stresowych lub też naprawa uszkodzeń przez nie spowodowanych (Gawrońska i Przybysz 2011). Bray i in. (2000) stwierdzili, że występowanie niekorzystnych czynników w uprawach roślin może spowodo­wać zmniejszenie plonu o 65–87%, co sprawia, że produkcja roślinna jest mniej opłacalna dla producentów rolnych i jednocześnie nieatrakcyjna dla konsumentów (Przybysz i in. 2014). W odpowiedzi na to wyzwanie w produkcji rolniczej pojawiły się biostymulatory, które wspomagają regenerację roślin po wystąpieniu biotycz­nych i abiotycznych czynników stresowych, przyczyniając się do poprawy plono­wania roślin (Kozak i in. 2016).

W ostatnich latach w różnych częściach świata stwierdzono wzrost zainteresowa­nia stosowaniem biostymulatorów w uprawach roślin, co powiązane jest ze zwięk­szoną świadomością producentów rolnych, możliwością stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz zwiększeniem ich produkcji. Prognozowany jest także dalszy wzrost zużycia tych preparatów, tj. przewiduje się, iż w 2021 r. stosowane będą na powierzchni ok. 24,9 mln ha (wzrost o 11,7% w stosunku do 2016 r.) (www.mar­ketsandmarkets.com 2017).

Stosowanie biostymulatorów w uprawach roślin szczególnie wrażliwych na nie­korzystne warunki klimatyczne i ważnych z punktu widzenia gospodarczego wy­daje się uzasadnione. Do tej grupy roślin należą m.in. bobowate, wśród których są gatunki wrażliwe na niską temperaturę, np. soja czy fasola. Aktualnie w naszym kraju coraz większe znaczenie gospodarcze ma soja, która jest ważną rośliną ży­wieniową i paszową. Na świecie soja jest najważniejszym gatunkiem spośród roślin strączkowych, zajmującym ok. 76% ich areału, a ponadto plasuje się na ósmym miejscu wśród gatunków ważnych dla ludzi z punktu widzenia żywieniowego. Na świecie największymi producentami soi są Stany Zjednoczone, Brazylia, Argen­tyna, Indie i Chiny, a w Europie – Ukraina i Rosja. Wzrastające w Polsce zaintere­sowanie uprawą tej rośliny związane jest ze wzrostem ceny śruty sojowej, poprawą opłacalności uprawy soi i pojawieniem się nowych odmian przystosowanych do uprawy w polskich warunkach klimatycznych (Nawracała 2015). Zwiększanie się powierzchni uprawy tej rośliny związane jest też z obawą o zdrowie ludzi i zwierząt, gdyż importowana soja jest modyfikowana genetycznie. W naszym kraju prawdopo­do- dobnie ok. 80% pasz treściwych zawiera komponenty roślinne modyfikowane gene­tycznie, jak śruta sojowa pochodząca głównie z obszarów Stanów Zjednoczonych, Brazylii i Argentyny (Kosicki i Kosicka-Gębska 2012). Ponadto w 2014 r. rząd pol­ski podpisał deklarację „Soja Naddunajska”, która ma na celu zapewnić zaopatrzenie Europy w białko wysokiej jakości pochodzące z soi niemodyfikowanej genetycznie. Według danych PIORiN w 2015 r. powierzchnia uprawy kwalifikowanych plantacji nasiennych soi w Polsce wynosiła 4 164 ha i prawdopodobnie w kolejnych latach będzie obserwowana tendencja wzrostowa (Boros i Wawer 2016).

W Polsce często występują warunki stresowe dla roślin, np. niskie temperatury czy susza. Dlatego też przy coraz powszechniejszej uprawie soi zasadne staje się przeprowadzenie badań nad wpływem biostymulatorów na wzrost roślin oraz wiel­kość i jakość plonu nasion.

Spis treści